شورای رقابت، با بودجه یک و نیم میلیاردی اش چه می کند؟

به گزارش میهن صنعت به نقل از شبکه ایران / جمشید پژویان رییس شورای رقابت است؛ شورایی که  3 سال قبل تاسیس شد تا به گفته معاون سابق وزیر اقتصاد،   "بر اعمال و رفتارهای ضدرقابتی و مصادیق ضد اخلاقی رخ داده در بازار رقابت که از دیدگاه قانونگذار ممنوع است نظارت می کند."

با دکتر پژویان گفتگویی کرده ایم تا دیدگاه او را نسبت به اوضاع این روزهای اقتصاد ایران جویا شویم.

آقای پژویان! شورایی که تحت مدیریت شماست از دولت بودجه میگیرد تا به ایجاد مکانیزم های تسهیل کننده و تشویق کننده رقابت در فضای اقتصاد ایران کمک کند. اما حضوری ملموس از شما در بازار دیده نمی شود

بودجه در اختیار شورای به قدری کافی وجود ندارد. نمی توانیم کارشناس را به قدر کافی برای بررسی موضوعات به خدمت بگیریم. بودجه یک میلیارد و 500 میلیون تومان برای 150 نفر پرسنل و هزینه های کارشناسی و تحقیقاتی واقعا کافی نیست.

البته این مبلغ چندان هم کم نیست. به هرحال ما انتظار داشتیم که مثلا در مسائل اخیر بازار، بویژه در مورد کالاهایی که تولید داخل هستند ورود کنید؟

تاکنون بخش عمده فعالیت شورا صرف مذاکره و معامله با کسانی شده که سعی دارند اختلال هایی که در کار ما بوجود آورند. در عین حال ما دنبال تامین منابع بوده ایم.  اصلاحیه اصل 44 قانون اساسی ناظر به این است که شورای رقابت در جایی که شورای رقابت ضرورت ورود به بازار و دخالت و قیمت گذاری را نمی بیند هیچ نهاد دیگری به دلیل تسهیل رقابت نباید وارد شود. وقتی که شورای رقابت ببیند که در یک بازار تمرکز یا انحصار وجود دارد باید دخالت کند و آن بازار را طبق قانون تنظیم کند چون که همین قانون در ماده 92 تمام قوانین قبلی را نقض کند و حتی تاکید کرده است که در قانون بعدی هم اگر به صراحت، مواد این قانون نقض نشده باشد، این قانون پابرجا خواهد ماند. بنابر این هیچ نهاد دیگری نمی تواند در بازار دخالت کند غیر از شورای رقابت.

یعنی شما ورود سازمان حمایت برای تعیین قیمت کالاها را قبول ندارید؟
سازمان حمایت اصلا اشتباها عمل می کند. متاسفانه مشکلات جدی به چشم می خورد.در همه جای دنیا سازمان حمایت از مصرف کننده وجود دارد. آن حمایت بابت این است کالایی که خریداری می کند مثلا از استاندارد خارج است و دچار اشکالی است. مصرف کننده به آن سازمان مراجعه می کند و اعلام می کند که نقص دارد. این وظیفه سازمان حمایت از مصرف کننده است. در همه جای دنیا مساله همین است. در کجای دنیا سازمان حمایت از مصرف کننده قیمتگذاری می کند؟. بسیاری از بازارهای داخلی نوعی فضای رقابتی وجود دارد. دخالت در قیمتگذاری آن ها اختلال در اقتصاد است. بیش از 30 سال است این کار ادامه یافته آیا موفق بوده ایم؟ به خصوص در دوران جنگ هرکجا قیمتگذاری صورت گرفت در کنار آن یک نوع بازار فرعی شکل گرفت که چندین برابر قیمت کالا عرضه می شد.
من مثال دستمال کاغذی و سیگار را می زنم. در زمان جنگ که این دو کالا سهمیه ای بود، مغازه محله در هفته دو بار دستمال کاغذی و سیگار می آورد. صف تشکیل می شد و 40 نفر بیشتر نمی توانستند بخرند. بقیه به دستفروشی ها می رفت و درآنجا فراوان دیده می شد. خودرو 300 هزار تومان به عده ای فروخته می شد اما در بازار پیکان به 800 هزار تومان هم می رسید. اینها تجربه شده است.

شما بازار خودرو را انحصاری می دانید یا رقابتی؟
بازار خودرو انحصاری نیست  به دلیل اینکه انواع خودروها وارداتی در بازار هستند و تولید داخل را هم داریم. اما تمرکز به خصوص در بازار داخل زیاد است. تمرکز به وسیله دو شرکت ایران خودرو و سایپا بالاست.

پرسش دیگر اینکه اجرای فاز دوم هدفمندی را در شرایط کنونی اقتصاد کشور چگونه می بینید.
اعتقاد دارم که توقف آن هزینه بسیار سنگینی را برای جامعه خواهد داشت. یعنی منافع مرحله اول را از بین می برد. مساله اصلی در اقتصاد این است که قیمت ها باید علائم صحیح بدهند چون تنها علائم در اقتصاد اعداد هستند. در اقتصاد یک علامت داریم به نام قیمت های نسبی. به دلیل اینکه این قیمت های نسبی به شدت دچار اختلال شده بود هدفمندی یارانه در جهت از بین بردن شکاف این قیمت اجرا شد. یک مقداری از این شکاف را از بین برد واثرات مثبت آن را دیدیم. اما اگر متوقف شود دوباره این شکاف زیاد می شود و شاهد خواهید بود که اخیرا در مرزها از طریق لوله سوخت را دوباره قاچاق می کنند. همچنین در مصرف داخلی و سبدخانواده ها دوباره به صورت اینکه در برخی اقلام بیش از اندازه لازم خریداری می شوند خود را نشان داده است. در تولید هم آن ترکیب لازم نهاده ها به هم می خورد. بنابر این، مرحله دوم باید و با تاکید بیشتر بر اصلاح فضای تولید به اجرا درآید.

به اصلاح فضای تولید اشاره کردید، تولیدکنندگان باید به چه صورت این فضا را بهبود ببخشند در صورتی که شرایط خیلی بر وفق مراد آن ها نیست و فشارهای فراوانی را تحمل می کنند.
اصلاح این فضا یعنی اینکه از تکنولوژی انرژی بر و ناکارآمد خارج شوند. متاسفانه در مرحله اول مساله اصلاح سبد خانوارها روشن و مشخص بود و اثرات مثبت آن را هم دیدیم. اما درباره اینکه تولید را چگونه اصلاح کنیم نیاز به یک تکنیک است. علم اقتصاد برای اینکه چگونه تولید را از طریق یارانه مستقیم می توان وادار به اصلاح کرد راهکار دارد. اگر مثل مصرف کننده، به تولید کننده یارانه نقدی پرداخت شود خطرناک تر از ندادن پول است. در این بخش، تنها باید از طریق نرخ استهلاک نزولی و کمک های مالیاتی به بهبود فضا کمک کرد.

گرانی های اخیر و شاید نابسامانی ها باعث شده فشار ها به گونه ای باشد که فاز دوم اجرا نشود.
درک اقتصاد اصلا نیاز به علم اقتصاد ندارد. هدفمندی یارانه شروع شد و بعد از یکسال و نیم گرانی بوجود آمد. یارانه ها به دلیل اینکه مستقیم سبد خانوارها را درگیر می کند باید اثرات تورمی آن خیلی سریع و فوری باشد اما یکسال و نیم گذشت و زمانی که قیمت دلار بیش از 70 تا 80 درصد و حتی تا دوبرابر بالا رفت شاهد گرانی بودیم. از طرف دیگر هم می دانیم که نزدیک به 80 میلیارد دلار واردات داریم. افزایش قیمت دلار با تاثیر بر این بخش، این تورم را ایجاد کرده است. بعضی ها یا خود را به بیراهه می زنند یا اگر گرانی ها را به هدفمندی نسبت می دهند واقعا متاسفم.

مساله تعیین نرخ ارز هم اکنون بحث داغ اقتصاد ایران شده است. تعیین نرخ جدید ارز از سوی بانک مرکزی یا راه اندازی بورس ارز را چطور می بینید؟
نرخ ارز در همه جا عمدتا مدیریت شده و شناور است. نرخ ارز را به طریقی بازار تعیین می کند و بانک مرکزی هم نظارت می کند که از آن دالانی که تعیین شده فراتر نرود. در مورد مدیریت بازار ارز به نظرم یک بخشی به دلیل مسائل سیاسی است و برخی از شایعات. یک مقدار هم در مدیریت موفق نبودیم. اما برخی بازیگران این بازار با برخی شایعات می توانند جیب خود را پر کنند.