فاز اول هدفمندی یارانه‌ها به درستی اجرا نشد/ هشدار درباره اجرای فاز دوم
میهن صنعت : وزیر اسبق رفاه و تامین اجتماعی با بیان این که فاز اول هدفمندی یارانه‌ها نیز درست اجرا نشد، در مورد اجرای فاز دوم در شرایط تورمی هشدار داد.
به گزارش میهن صنعت به نقل از فارس، فاز اول قانون هدفمندی یارانه‌ها هنوز به طور کامل و درستی اجرا نشده است. در حالی که هنوز بسیاری از مواد پیش‌بینی شده در قانون فاز یک هدفمندی یارانه‌ها اجرا نشده است، نمی‌توان درباره اجرایی شدن یا نشدن فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها بحث کرد.
بحث‌های مربوط به اجرای هدفمندی یارانه‌ها به هیچ روی بحث جدیدی نیست، سابقه این بحث‌ها به سال 1368 یعنی زمانی که مسئله تغییر نرخ ارز پیش آمد، بر می‌گردد.
در این دوره ارزی که برای واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات اختصاص می‌دادند، با قیمت بیرون متفاوت بود و در حقیقت نوعی رانت ارزی در اختیار عده‌ای قرار می‌گرفت.
برخی افراد ماشین‌آلات را وارد می‌کردند و در بازار آزاد می‌فروختند و همین باعث تغییراتی در نرخ ارز می‌شد.
در قانون برنامه چهارم توسعه به دولت تکلیف شده بود که باید قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرایی شود، وقتی در برنامه‌ای چنین حکمی می‌آید، یعنی در این خصوص کار شده و با توجه به مقدمات، دولت عهده‌دار اجرای چنین برنامه‌ای شده است.
هدفمندی باید در اقتصاد رقابتی اجرا شود
قانون هدفمندی یارانه‌ها کامل اجرا نشد، اجرای این قانون در هر حال مزایای غیر قابل انکار دارد. پیش از این دولت یارانه‌ای را که اختصاص می‌داد، همه از آن بهره‌مند می‌شدند، نه افراد هدف و اجرای این قانون صرفه‌جویی قابل لمسی در مصرف انرژی ایجاد کرد.
استفاده از تکنولوژی روز و ایجاد شرایطی برای افزایش صادرات به ویژه در بخش انرژی به واسطه صرفه‌جویی اتفاق افتاده و امکان هدف‌گیری گروه‌های کم درآمد برای تخصیص یارانه‌ها از اهداف مهم اجرای این طرح است، اجرای هدفمندی البته عواقبی نیز به همراه دارد که مهم‌ترین آن تورم است.
قاعدتا با افزایش قیمت انرژی همه قیمت‌ها تغییر خواهد کرد و همین امر سبب ایجاد تورم می‌شود. از سوی دیگر باید توجه داشت که هدفمندی یارانه‌ها باید در شرایط رقابتی بودن اقتصاد اتفاق بیفتد، تا مردم بتوانند بر اساس عرضه و تقاضا بتوانند محصول مورد نظرشان را انتخاب کنند.
حذف سوبسید و سیاست کنترل قیمت
حذف سوبسید(یارانه) با سیاست کنترل قیمت همخوانی ندارد، نمی‌شود هم یارانه‌ها را برداشت و هم قیمت‌ها را کنترل کرد، این دو کار همخوانی ندارد و نمی‌شود اقتصاد را به شیوه قبل از هدفمندی یارانه‌ها اداره کرد.
باید از ابزارهای جدید برای اداره اقتصاد بهره برد، پرداخت نقدی یارانه طبعا به افزایش تورم کمک می‌کند. از سوی دیگر در این بسته سیاستی نمی‌توان به تغییر قیمت و حذف سوبسید اقدام کرد، اما جایگاه قیمت ارز را نادیده گرفت.
برای اجرای این سیاست باید نسبت به توجیه افکار عمومی اقدام کرد. واقعا کدام یک از مسئولان شهامت دارند که در یک مناظره شرکت کنند؟ ما این روزها می‌شنویم که مردم می‌گویند راضی هستند که قیمت‌ها به قبل برگردد و یارانه نگیرند، آیا این علامت نشان نمی‌دهد که افکار عمومی اقناع نشده و به درستی توجیه نیست؟
ضرورت هماهنگی ارگان‌ها و نهادها احساس می‌شود، نمی‌شود تولید‌کننده یک چیزی بگوید و قیمت‌گذار یک چیز دیگر. باید همه در هماهنگی کامل با یکدیگر نسبت به اجرای برنامه اقدام کنند.
زمان خوبی برای اجرای هدفمندی انتخاب نشد
از سوی دیگر ضرورت دارد که برنامه‌ای با این اهمیت در شرایطی اجرایی شود که مناسبات بین‌المللی رو به بهبود باشد. آیا واقعا موقعیت ایران در جهان برای اجرای (فاز دوم) هدفمندی یارانه‌ها مد نظر قرار گرفت. طبیعی است چنین برنامه سختی باید در دوره‌ای اجرا شود که امکان باز کردن LC خطوط اعتبار اسنادی و واردات مواد اولیه و کالا فراهم باشد، تا در دوره تعدیل قیمت‌ها بحران‌های جدید از این دست ایجاد نشود که متاسفانه اجرای برنامه هدفمندی با آغاز دور جدید تحریم‌ها همزمان شد و ما همان موقع در این خصوص هشدارهای لازم را دادیم.
به نظر می‌رسد، دوره اجرای این برنامه اصلا دوره خوبی نبود.
یکی از اهداف این قانون پیاده‌سازی فقر زدایی بود. همین حالا من این سوال را می‌پرسم که آیا گزارشی در این مورد داده شده است یا خیر؟ از زمان اجرای هدفمندی رضایت عمومی بیشتر یا کمتر شده است.
اجرای یک ساله به جای 5 ساله
درباره مواد قانونی نیز باید بررسی صورت گیرد، به عنوان مثال در بند الف ماده یک قانون هدفمندی یارانه‌ها تاکید شده است: «قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، با لحاظ کیفیت حاملها و با احتساب هزینه‌های مترتب (شامل حمل‌ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا پایان برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمتر از نود درصد (90درصد) قیمت تحویل روی کشتی (فوب) در خلیج فارس نباشد.» پس می بینیم این تاکید در قانون وجود دارد که ظرف 5 سال این برنامه اجرا شود، نه ظرف یک سال.
گزارشی ارائه نشده است
مقرر است درآمد حاصل از هدفمندی یارانه‌ها با سهم 50 درصد بین خانوارها، 30 درصد بنگاه‌های تولیدی و 20 درصد دولت، توزیع شود. حالا از سهم 50 درصدی خانوار مقرر بود، مبالغی صرف اجرای نظام تامین اجتماعی، گسترش بیمه تامین اجتماعی و کمک به تامین هزینه مسکن شود، حالا کدام اقدام صورت گرفته است؟ مردم فکر می‌کنند تغییر محسوسی در این امر اتفاق افتاده. کلا سهم 30 درصدی بنگاه‌ها داده نشده است. سهم خانوارها هم که در این حوزه‌ها نادیده گرفته شده است، پس بر اساس چه چیزی باید قضاوت صورت گیرد.
تا کنون گزارش دقیقی در این زمینه منتشر نشده است، آیا این اعداد و ارقام محرمانه است؟ آیا افکار عمومی نباید بداند چه اقداماتی صورت گرفته است؟ در ماده 90 قانون برنامه چهارم توسعه تاکید شده است که مردم باید 30 درصد هزینه درمان خود را پرداخت کنند. خانم دستجردی وزیر سابق بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مگر نگفت که مردم بین 56 تا 60 درصد از هزینه‌های درمان را پرداخت می‌کنند. چرا این وضعیت وجود دارد؟ مگر قرار نبود 80 درصد سوخت تولیدی کشور با استاندارد یورو 4 تولید شود، چرا این اتفاق نیفتاده است؟ آیا پیش‌بینی نشد که متوسط مصرف سوخت (خودرو) به 5 لیتر در (100) کیلومتر برسد، چرا در حال حاضر 9.8 لیتر است؟
قرار بود با اجرای برنامه هدفمندی یارانه‌ها پوشش مترو 5 برابر شود؟ آیا این اتفاق افتاده است؟
اجرای فاز اول موفق نبود
از این بحث چنین نتیجه‌گیری می‌شود که اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در فاز اول موفق نبوده است، با این وضعیت اجرا در فاز یک و در حالی که هنوز موارد بسیاری از قانون معطل مانده است، بحث اجرای فاز دوم را آغاز کرده‌اند. این در حالی است که در برنامه پایش که از سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود، نظر سنجی صورت گرفت و 85 درصد بینندگان برنامه به مهار تورم و 15 درصد به افزایش یارانه‌ها برای بهبود اوضاع رای دادند. آیا این‌ها سیگنال نیست؟
تورم در حال حاضر حدود 36 درصد است، آیا حقوق و دستمزد هم به همین میزان قرار است، اضافه شود، آیا حقوقی که مردم امروز دریافت می‌کنند با حقوقی که اول سال 90 می‌گرفتند، یکی است؟ طبعا قدرت خرید آن بسیار کاهش یافته است.
برای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه دولت نیازمند کسب درآمد جدید است، آیا برای کسب درآمد دولت راهی دیگر جز افزایش قیمت حاملهای انرژی را مد نظر قرار داده است؟ اگر حاملهای انرژی در این وضعیت دوباره گران شوند، چه اتفاقی می‌افتد؟
دولت افتخار اجرای فاز دو هدفمندی یارانه را کجا می‌برد؟
بحث هدفمندی یارانه‌ها در فاز دوم گره‌خورده به بودجه سال آینده ارزیابی می‌شود، مجلس باید حساسیت ویژه‌ای نسبت به این مسئله داشته باشد، نمی‌شود فاز دوم را بدون لحاظ شدن در بودجه سال آینده اجرایی کرد. حالا در چنین شرایطی و در حالی که دولت سال آخر فعالیت خود را پشت سر می‌گذارد، افتخار اجرای فاز دوم را می‌خواهد به کجا برد؟
من امیدوارم نمایندگان مجلس بیش از گذشته بر مسئله اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها حساسیت نشان دهند. نباید کار به جایی برسد که مشکلاتی ایجاد شود، ما در حال حاضر در شهرستان‌ها با مسائل و مشکلاتی روبه‌رو هستیم و نباید اقداماتی کرد که به گسترش نارضایتی منجر شود.
با همه این‌ها می‌گویم که هدفمندی یارانه‌ها خوب است اما بد اجرا شده و به دلیل بد اجرا شدن فضا اصلا مناسب اجرای فاز دوم نیست. بهتر است در شرایطی آرامتر با بررسی دقیق‌تر موارد معطل مانده فاز یک اجرایی شود و بعد اجرای فاز دوم در دستور کار قرار گیرد.
پرویز کاظمی وزیر اسبق رفاه و تامین اجتماعی
