نخستین پاپوش‌هایی که برای بشر ساختند
میهن صنعت : اسناد و مدارک معتبر زیادی در موزه‌های جهان و موزه‌های کشورمان موجود است که نشان می‌دهد ایرانیان قدیمی‌ترین و نخستین تولیدکنندگان چرم در جهان هستند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی میهن صنعت، اسناد و مدارک معتبر زیادی در موزه‌های جهان و موزه‌های کشورمان موجود است که نشان می‌دهد ایرانیان قدیمی‌ترین و نخستین تولیدکنندگان چرم در جهان هستند.
آثار به‌جا مانده در دوران قبل از میلاد نشان‌دهنده این واقعیت هستند که ایرانیان از حدود ۱۵۰۰ سال قبل میلاد از پوست حیوانات برای تهیه لباس، کفش و جنگ‌افزار استفاده می‌کرده‌اند، ولی از ۵۵۰ سال قبل از میلاد بود که از چرم برای لباس و زره نیز استفاده زیادی کرده‌اند. وجود واژه‌هایی چون ادیم- کیمخت، ساغری، تیماج و سختیان در زبان پارسی قبل از اسلام و نیز به کار گرفتن واژه‌هایی مرتبط با وسایل و ابزارهای چرمی مانند سختک، کمربند، انگشتیان، مشتک و واژه‌هایی نظیر آن در متون پهلوی نشان‌دهنده استفاده گسترده از چرم در ایران پیش از اسلام است.
بنا بر نوشته‌های باقیمانده از «ابن‌یمین»، ایرانیان باستان از پوست حیواناتی مانند گاومیش، گاو و گوسفند برای نوشتن روی آن استفاده می‌کردند و فرمان‌های بسیاری از پادشاهان، ازجمله داریوش‌شاه روی چرم نوشته شده است.
برخی روایات نیز حکایت از آن دارند که کتاب اوستا بر ۱۲هزار قطعه پوست گاو نوشته شده و همچنین نوشته‌هایی که در منطقه اورامانات کردستان پیدا شده و اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، نشان‌دهنده استفاده از پوست برای نگارش در دوره اشکانیان است.
شواهدی هم نشان می‌دهد که تولید انواع پوست و چرم و تجارت مرتبط با آن در دوره عباسی در سراسر قلمرو اسلامی پررونق بوده و استفاده از پوست حیوانات مختلف برای ساخت پوستین و قبضه شمشیر و آستر کفش و لباس‌های زمستانی برای افسار و رکاب و مشک و همچنین جلدهای چرمی برای کتاب‌ها که به‌صورت ساده‌ای طلاکوب می‌شد، بعضی از مهمترین کاربردهای چرم در این دوره محسوب می‌شود. گزارش‌های فراوانی نیز درباره تجارت پوست و چرم در این دوره، نشان‌دهنده رونق استفاده از چرم در این زمان به‌شمار می‌رود.
مغول‌ها و چرم‌سازی
تجارت چرم و پوست پس از حمله مغول نیز پررونق بود، مکاتبه‌های خواجه رشید‌الدین گواه شهرت برخی شهرها مانند تبریز و شیراز در این دوره است. در دوره تیموری از چرم برای تجلید کتاب‌ها و ساخت جلدهای ضربی و سوخت استفاده بسیاری می‌شد، به‌طوری‌که هنر سوخت علاوه بر جلد‌سازی به‌عنوان هنری تزئینی نیز در این دوره اهمیت پیداکرد.
گزارش‌های جهانگردان از دوره صفوی نیز نشان‌دهنده رونق فراوان بازار چرم و فعالیت‌های مرتبط با آن در این دوره است. سیاحی به نام «انگلبرت کمپفر» از کارگاه‌های سلطنتی و از کفش‌دوزخانه و پوستین‌دوزخانه سخن گفته است. معروفیت «ساغری» ایرانی در این دوره به حدی بود که «شاردن»، سیاح فرانسوی نیز معتقد است، واژه شاگرن فرانسوی به معنی پوست خالدار برگرفته از کلمه ساغری ایرانی‌هاست. ساغری در دوره صفوی در تبریز تولید می‌شد و بیشتر در ساخت چکمه و کفش کاربرد داشت و همه درباریان از این نوع کفش‌های ساغری می‌پوشیدند.
قاجارها و چرم
در دوره قاجار انواع چرم به مقدار زیاد در شهرهای ایران تولید می‌شد. همدان در این دوره مرکز مهم تولید نوعی چرم معروف به چرم همدانی بود که از پوست گوسفند تهیه می‌شد و در این دوره از جمله کارهایی که امیرکبیر در سال ۱۲۶۷ به نمایشگاه لندن فرستاد، پوست بود. در این دوره، صادرات پوست و چرم از اغلب شهرهای ایران به روسیه، عثمانی و هند رونق بسیار داشت. علاوه بر همدان، شهرهای تبریز و اصفهان نیز در تولید و صادرات چرم سهم بسزایی داشتند. در عین حال به علت مسائل شرعی، تجارت چرم‌هایی که توسط غیرمسلمانان تولید می‌شد در دست ارامنه بود.
نخستین کارخانه چرم
نخستین کارخانه چرم‌سازی ایران در سال ۱۳۰۸ در شهر تبریز بنا شد و پس از آن در همدان، تهران، اصفهان و برخی شهرهای دیگر نیز کارخانه‌هایی تاسیس شد، به‌طوری‌که در سال ۱۳۳۷ تعداد ۲۲ کارخانه در ایران مشغول به‌کار بودند.
از سال ۱۳۶۲ در اطراف شهرهایی که از قدیم در تولید چرم فعال بودند، مانند تهران، تبریز و مشهد، شهرک‌های صنعتی تولید این کالا راه‌اندازی شد که نام چرم شهر را بر این شهرک‌ها نهادند که وجود این شهرهای صنعتی به افزایش تولید چرم و کیفیت آن کمک شایانی کرده است، به‌طوری‌که امروزه فقط در شهر تبریز سالانه دومیلیون و ۵۰۰هزار جلد چرم تولید می‌شود.
نخستین کفش‌ها
نخستین پاپوش‌ها براساس نیاز بشر برای محافظت از پاهایش ساخته شده‌اند. در گذشته‌های بسیار دور، انسان‌ها از قابل دسترس‌ترین مواد برای پوشش پاها استفاده می‌کردند؛ موادی مانند پوست درختان، علف‌های بافته‌شده و برگ‌ها یا پوست حیوانات که با تسمه به پا بسته می‌شدند. در سرزمین‌های گرمسیر، پاپوش‌ها به صندل‌هایی تبدیل شد که از برگ‌های بافته‌شده نخل، علف یا فیبرهای گیاهان ساخته شده بود و به انگشتان پا پیچیده می‌شد. در مناطق سردسیر هم کفش‌ها به‌منظور گرم نگه‌داشتن و محافظت بهتر از پاها از پوست‌های حیوانات ساخته می‌شدند. از کفش‌های اولیه نمونه زیادی باقی نمانده است و فقط بقایایی از پاپوش‌های عصر برنز در حفاری‌ها یافت شده‌اند که البته برای تشخیص سبک و انواع آن کافی نیستند. اما از عصر رومی‌ها به بعد کفش‌های زیادی باقی مانده که نشان می‌دهد، انواع کفش‌ها بیشتر از حد انتظار بوده است. صندل که احتمالا نخستین شکل کفش بوده، در مصر، یونان و روم رواج داشته است، ولی در ایران باستان کفش صندل از چرم نرمی ساخته می‌شد که شبیه صندل رومی‌ها بوده است. شاید نخستین گام برای تکامل صندل‌ها، برگردانیدن قسمت جلوی آن بود تا پا در برخورد با اشیا صدمه‌ای نبیند.
رومیان کفش‌های پیشرفته‌تری ساختند که به آن «کالسیوس» می‌گفتند. این کفش‌ها در دو طرف خود درز داشت و بندها در جلو گره می‌خورد. کفش رایج قرون وسطی نوعی چارق نرم چسبان بوده که تا قوزک پا می‌رسیده است. این کفش‌ها را بسیار تزئین می‌کردند و از مخمل و زری و چرم می‌ساختند.
کفش‌های قرن ۱۳
در قرن ۱۳ میلادی نوک کفش‌ها بسیار دراز بود. پس از ۱۳۷۷ میلادی نوعی تخت چوبی رواج یافت که آن را به زیر کفش متصل می‌کردند تا پا را از رطوبت و گل نگاه دارد و این خود مقدمه پیدایش کفش‌های پاشنه‌دار بود. پس از سال ۱۵۰۰ میلادی مدل کفش عوض شد و پهنای نوک کفش‌ها را بیش از اندازه بزرگ می‌‌گرفتند، غالبا کفش را با دورنگ و با چاک و شکاف می‌ساختند تا مکملی برای لباس باشد. در فرانسه حدود سال ۱۶۰۰ میلادی چکمه‌هایی با ساقه بلند رواج یافت که بعدها به‌صورت چکمه‌های دهان گشاد سواره نظام درآمد.
در اواخر قرن ۱۷میلادی کفش‌هایی با نوک مربع و زبانه بلند و سگک رواج یافت. پاشنه‌ها رفته‌رفته کوتاه شد و به‌صورت پاشنه‌های خمیده فرانسوی درآمد که حدود سال ۱۷۸۰میلادی از رواج افتاد.
کفش‌های قرون وسطی
در قرون وسطی کفشدوزان تشکیلات صنفی داشتند. نخستین کفاشان در خانه خود یا در دکان‌هایی کوچک کار می‌کردند، برخی نیز دوره‌گردانی بودند که به خانه‌های مردم می‌رفتند و مدتی می‌ماندند و به اندازه احتیاج سالانه برای آنان کفش می‌دوختند.
تا حدود سال ۱۸۳۳میلادی کار کفشدوزی منحصرا با دست انجام می‌گرفت. پس از آن، اختراع ماشین، انقلابی در صنعت کفشدوزی پدید آورد. با افزایش تخصص کار ماشین‌ها و رواج چرم، اسلوب و اندازه کفش نیز ظریف‌تر و دقیق‌تر شده است.
در ایران باستان هم به‌تدریج کفش در فرم‌ها و اشکال گوناگون تولید و روانه بازار شدند. بسته به نوع اقلیم و شرایط فرهنگی هر منطقه و شرایط زمانی و مکانی هر برهه از تاریخ، اشکال مختلف کفش تحت عناوین چارق، گیوه، ساق بند و گالش به‌وجود آمد که با توجه به هر منطقه جغرافیایی، مدل و طرح‌های مختلفی به‌خودگرفت.
مهمترین مواد مصرفی در ساخت کفش شامل چرم، پارچه و اجزای مختلف پوست بوده است که در قرن اخیر همراه با رشد فزاینده جامعه بشری، استفاده از مواد مصنوعی نظیر «پی‌وی‌‌سی» و «پی‌یو» و… نیز به‌طور گسترده در این صنعت رواج پیدا کرده است.
صنعت کفش در ایران در دهه‌های اخیر همگام با تحول صنعت در جوامع بین‌المللی و سوق دادن به سوی ماشینی شدن و استفاده از مواد مصنوعی، به‌عنوان یک ضرورت وارد میدان استفاده از فناوری جدید برای تولید کفش شد. گروه صنعتی ملی به‌صورت واحد تولیدی کوچکی به نام کفش ملی در سال ۱۳۳۵ هجری شمسی با تولید کفش‌های کتانی و لاستیکی شروع به‌کار کرد و با توجه به استقبال جامعه از کفش‌های ماشینی به‌سرعت توسعه یافت. همزمان با آن، شرکت تولیدی صنعتی کفش‌سازی بلا در سال ۱۳۴۱ با تهیه و تولید انواع کفش خود را آغاز کرد.
منبع:گسترش آنلاین
